Mówi się, że silne dzieci mają większe szanse na zostanie silnymi dorosłymi. Obok predyspozycji genetycznych to właśnie wychowanie przyczynia się w największej mierze do budowania poczucia własnej wartości dzieci.
Poczucie własnej wartości ma wpływ na prawie każdą sferę życia. Rodzice mają dużo możliwości, które pozwolą osiągnąć dziecku prawidłową samoocenę i sprawić, że będzie ono szczęśliwe, a tym samym będzie ceniło swoją wartość.
Czym jest poczucie własnej wartości?
Poczucie własnej wartości to subiektywna ocena siebie samego, która wynika z przekonań, wartości, doświadczeń życiowych i interakcji z otoczeniem. Jest to subiektywna ocena własnej wartości jako jednostki, która wpływa na sposób, w jaki postrzegamy samych siebie oraz na nasze emocje, myśli i zachowania.
Czynniki wpływające na poczucie własnej wartości mogą być różnorodne. Dzieciństwo, relacje z bliskimi, osiągnięcia, doświadczenia szkolne czy zawodowe – wszystkie te elementy mogą kształtować sposób, w jaki oceniamy swoją wartość. Pozytywne doświadczenia, wsparcie społeczne, uznanie oraz osiągnięcia mogą wzmacniać poczucie własnej wartości.
Z kolei negatywne doświadczenia, krytyka, czy brak wsparcia mogą je osłabić.
Poczucie własnej wartości jest istotnym elementem psychologicznego dobrostanu. Osoby z silnym poczuciem własnej wartości mają tendencję do bardziej pozytywnego podejścia do życia, są bardziej odporne na trudności, a także lepiej radzą sobie z wyzwaniami. Z kolei osoby z niskim poczuciem własnej wartości mogą doświadczać trudności emocjonalnych, mieć problemy w relacjach społecznych i być bardziej podatne na stres.
Ważne jest zrozumienie, że poczucie własnej wartości może ulegać zmianom wraz z życiowymi doświadczeniami, a praca nad nim może być kontynuowana przez całe życie. Wsparcie psychologiczne, rozwijanie umiejętności radzenia sobie z trudnościami oraz budowanie zdrowych relacji społecznych mogą przyczynić się do wzmocnienia poczucia własnej wartości.
Zaniżone poczucie wartości u dziecka
Dzieci o niskim poczuciu własnej wartości czują się mało wartościowe, nie mają jasnego obrazu własnej osoby. Patrzą na siebie pod kątem wad i braków. Swoje słabości wyolbrzymiają, natomiast zalety umniejszają i bagatelizują. Dzieci niedowartościowane są zdominowane przez otoczenie. Pod wpływem narastającej krytyki żyją w przeświadczeniu o swojej niedoskonałości, a z czasem i beznadziejności. Wycofane, nieaktywne, smutne, podatne na depresję, lękliwe, z totalnym brakiem wiary w siebie. Krytycyzm wobec siebie i swoich działań powoduje brak zaangażowania w rozwój zainteresowań i umiejętności. Dziecko żyje z myślą, że nie jest wystarczająco dobre, aby zasłużyć sobie na względy bliskich. W jego przekonaniu miłość, szacunek i wsparcie są zawsze za coś. Dzieci z zaniżoną samooceną mają trudności z określaniem własnych uczuć, cechują się nadmierną wrażliwością na krytykę. Wiele z nich ma tendencję do ciągłego przepraszania. Znaczna część ich potencjału pozostaje w ukryciu.
Dziecko z zawyżoną samooceną
Dziecko z zawyżoną samooceną to jednostka, która wykazuje tendencję do przeceniania swoich umiejętności, wartości czy znaczenia w porównaniu do rzeczywistości. Taka sytuacja może wynikać z różnych czynników, takich jak nadopiekuńczość rodziców, nadmierna chwalenie bez podstaw, brak konstruktywnej krytyki czy też doświadczanie sukcesów bez wysiłku. Zawyżona samoocena może prowadzić do problemów społecznych, trudności w relacjach z rówieśnikami. U dzieci z zawyżonym poczuciem własnej wartości poziom empatii jest często poniżej normy rozwojowej. Do mocnych stron dzieci zalicza się wysoką inteligencję oraz bardzo dobrą orientację w rzeczywistości fizycznej. Pomimo swoich impulsywnych reakcji, agresji, częstych konfliktów z rówieśnikami dzieci te mają głęboko ukrytą nadzieję na akceptację ze strony innych ludzi.
Ważne jest, aby wspierać dziecko w rozwijaniu realistycznej samooceny poprzez uczciwą ocenę własnych umiejętności, zachęcanie do samodzielnego pokonywania trudności i budowanie zdrowych relacji interpersonalnych. Wspieranie dziecka w rozwijaniu realistycznego obrazu siebie, zdolności do krytycznej samooceny i empatii w relacjach z innymi może pomóc w balansowaniu samooceny.
Rodzic najważniejsza osoba w kształtowaniu właściwej samooceny u dziecka
Rola rodzica w kształtowaniu samooceny dziecka jest ogromna. Pierwsze lata życia są szczególnie istotne, ponieważ w tym okresie kształtuje się podstawowe poczucie wartości i bezpieczeństwa u dziecka. Oto kilka wskazówek, które podkreślają, dlaczego rodzic pełni kluczową rolę w kształtowaniu właściwej samooceny u dziecka:
Akceptacja i miłość:
- Dziecko, które czuje się akceptowane, kochane i bezwarunkowo wspierane przez rodziców, rozwija pozytywne poczucie wartości. Rodzice pełniąc rolę bezpiecznego przywiązania, pomagają dziecku w budowaniu pewności siebie.
- Uwaga i zainteresowanie:
- Regularna uwaga i zainteresowanie ze strony rodziców wzmacniają poczucie ważności dziecka. Rozmowy, wspólne zabawy i wspieranie w różnych dziedzinach życia budują przekonanie, że dziecko jest istotne i zasługuje na uwagę.
- Stawianie realistycznych oczekiwań:
- Wspieranie dziecka w osiąganiu celów, stawianie realistycznych oczekiwań i docenianie wysiłku, a nie tylko rezultatów, pomaga dziecku budować zdrowe podejście do siebie i swoich umiejętności.
- Zachęta do samodzielności:
- Pozwolenie dziecku na podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów i podejmowanie inicjatywy sprzyja rozwijaniu poczucia kompetencji i autonomii.
- Dyskusja o emocjach:
- Pomoc w nauce radzenia sobie z emocjami, wspieranie dziecka w wyrażaniu uczuć i rozmowy na temat doświadczeń emocjonalnych pomagają w budowaniu zdrowej samooceny.
- Pochwała i konstruktywna krytyka:
- Pochwała za wysiłek, odwagę i postępy, a także konstruktywna krytyka, która skupia się na możliwościach poprawy, są istotne dla rozwoju dziecka. To pomaga zrozumieć, że wartość nie zależy tylko od sukcesów, ale również od postępu i dążenia do doskonałości.
- Modelowanie zachowań:
- Rodzice, jako pierwowzory dla swoich dzieci, mają duży wpływ na kształtowanie ich postaw i wartości. Dzieci często uczą się przez obserwację, więc zachowania rodziców mogą silnie wpływać na formowanie się ich samooceny.
Warto podkreślić, że odpowiedzialność za rozwijanie właściwej samooceny u dziecka nie spoczywa wyłącznie na jednym rodzicu. Współpraca obojga rodziców oraz innych opiekunów, a także otoczenia społecznego, jest kluczowa dla pełnego rozwoju dziecka.
Ponadto każde dziecko jest inne, więc rodzice powinni dostosować swoje podejście do indywidualnych potrzeb i charakteru swoich dzieci. Wspieranie zdrowego rozwoju samooceny jest procesem ciągłym, który wymaga czasu, uwagi i zaangażowania rodziców.
Anna Madej
Sylwia Adamus