Dziecko chce być dobre. Jeśli nie umie – naucz.
Jeśli nie wie – wytłumacz. Jeśli nie może – pomóż.
Janusz Korczak

Wychowanie dziecka to jedno z największych wyzwań, przed jakimi staje każdy Rodzic.
W miarę jak dzieci rosną i rozwijają się, napotykają różnorodne trudności i wyzwania, które mogą prowadzić do trudnych zachowań.

Poniżej przedstawiamy kilka  wskazówek, jak skutecznie reagować na trudne sytuacje, aby wspierać dziecko w jego rozwoju emocjonalnym i społecznym.

1. Zrozumienie przyczyny trudnych zachowań

Trudne zachowania mogą wynikać z różnych przyczyn, takich jak frustracja, zmęczenie, niezrozumienie zasad, brak umiejętności radzenia sobie z emocjami lub po prostu chęć zwrócenia na siebie uwagi. Ważne jest, aby nie reagować automatycznie złością, ale spróbować zrozumieć, co stoi za takim zachowaniem. Czasem trudne zachowanie może być sposobem dziecka na komunikowanie swoich potrzeb lub emocji.

2. Zachowaj spokój i opanowanie

Dzieci często naśladują zachowanie dorosłych. Jeśli reagujemy na trudne zachowanie złością lub frustracją, dziecko może uznać, że takie reakcje są akceptowalne. Zamiast tego, postarajmy się pozostać spokojni i opanowani. Nasze zachowanie stanie się dla dziecka wzorem, jak reagować na stresujące sytuacje.

3. Wyznaczaj granice, ale z empatią

Ważne jest, aby stawiać jasne i konsekwentne granice. Dzieci potrzebują prostych i jasnych zasad, aby czuć się bezpiecznie, jednak granice powinny być stawiane z empatią. Wyjaśnijmy dziecku, dlaczego pewne zachowania są nieakceptowalne, ale jednocześnie pokażmy, że rozumiemy jego frustrację lub trudności np. "Rozumiem, że jesteś zły, ale nie możemy krzyczeć na innych."

4. Zachęcaj do wyrażania emocji

Dzieci, zwłaszcza młodsze, mogą nie umieć werbalizować swoich emocji dlatego pomóżmy im nazywać to, co czują np. "Wyglądasz na smutnego, czy coś cię martwi?". Nauka wyrażania emocji słowami zamiast przez trudne zachowania to kluczowy element rozwoju emocjonalnego.

5. Stosuj pozytywne wzmocnienia

Chwalmy dziecko za dobre zachowania i starania, nawet jeśli nie zawsze udaje mu się być grzecznym. Pozytywne wzmocnienia budują w nim pewność siebie i motywują je do lepszego zachowania. Pamiętajmy jednak, że pochwały powinny być konkretne, np.: "Bardzo mi się podobało, jak dzisiaj spokojnie rozmawialiśmy o problemie."

6. Daj dziecku czas na ochłonięcie

W momentach silnych emocji, zarówno dziecko, jak i dorosły mogą potrzebować czasu, aby ochłonąć. Wprowadzenie "przerwy" może być pomocne. Ważne jednak, aby nie była to forma kary, ale sposób na uspokojenie emocji i powrót do rozmowy w spokojniejszej atmosferze.

7. Bądź konsekwentny, ale elastyczny

Konsekwencja jest ważna, aby dziecko wiedziało, czego od niego oczekujemy, ale jednocześnie należy pamiętać, że każde dziecko jest inne i czasem wymaga indywidualnego podejścia.

8. Zwracaj uwagę na potrzeby dziecka

Czasami trudne zachowania mogą wynikać z niezaspokojonych potrzeb, takich jak brak snu, głód, zmęczenie czy potrzeba uwagi. Upewnijmy się, że podstawowe potrzeby dziecka są zaspokojone, co może zapobiec wielu problemom behawioralnym.

9. Ucz odpowiedzialności za swoje działania

Ważne jest, aby dziecko zrozumiało, że jego zachowanie ma konsekwencje. Zachęcajmy je do naprawiania swoich błędów, np. przez przeprosiny czy próbę naprawienia wyrządzonej krzywdy. W ten sposób uczymy je odpowiedzialności i empatii wobec innych.

10. Zwróć się o pomoc, jeśli jest taka potrzeba

Jeśli trudne zachowania dziecka są częste i nie jesteśmy w stanie sobie z nimi poradzić, nie wahajmy się szukać wsparcia. Konsultacja z pedagogiem, psychologiem dziecięcym czy terapeutą mogą pomóc zrozumieć, co stoi za trudnymi zachowaniami i jak najlepiej na nie reagować.

Reagowanie na trudne zachowania dziecka to proces, który wymaga cierpliwości, empatii i konsekwencji. Każde dziecko przechodzi przez etapy, w których testuje granice, a Rodzice są kluczowymi przewodnikami w kształtowaniu jego umiejętności radzenia sobie z emocjami. Ważne jest, aby pamiętać, że trudne zachowania są częścią rozwoju, a odpowiednie wsparcie i reagowanie mogą pomóc dziecku wykształcić zdrowe nawyki i lepsze zrozumienie siebie.

Polecane książki i autorzy:

• Janusz Korczak – pionier w dziedzinie praw dziecka i wychowania, jego prace, takie jak „Jak kochać dziecko”, nadal są inspiracją w podejściu do trudnych zachowań u dzieci.
• Adele Faber i Elaine Mazlish – autorki popularnej serii książek o wychowaniu, m.in. „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”. Prezentują techniki radzenia sobie z problematycznymi zachowaniami dzieci poprzez skuteczną komunikację.
• Thomas Gordon – autor znanej książki „Wychowanie bez porażek”. Przedstawia metody komunikacji z dziećmi, które pomagają budować relacje oparte na szacunku i zrozumieniu.
• Ross W. Greene – specjalizuje się w pracy z dziećmi wykazującymi trudne zachowania. Jego książki, takie jak „Trudne dzieci. Jak radzić sobie z wybuchami złości i agresją”koncentruje się na strategiach opartych na współpracy i zrozumieniu potrzeb dziecka.

Opracowanie:
Anna Madej, Sylwia Adamus