Mowa to jedna z najtrudniejszych umiejętności, których będzie musiało nauczyć się dziecko. Proces nabywania mowy jest nierozerwalnie związany z rozwojem postawy, lokomocji, manipulacji i praksji oralnej, myślenia, zabawy, emocjonalno-społecznym itd. Warunkiem koniecznym uruchomienia procesu rozwoju mowy jest kontakt dziecka z językiem.

Dla prawidłowego nabywania języka przez dziecko istotne jest efektywne działanie czynności prymarnych (które pojawiają się w ontogenezie jako pierwsze w stosunku do mowy).

CO TO SĄ FUNKCJE PRYMARNE?

Do funkcji prymarnych zaliczamy:

• oddychanie,
• gryzienie,
• żucie,
• połykanie,
• ale też szereg innych niewerbalnych czynności (czynności fizjologiczne (kasłanie, ziewanie), mimika twarzy, autostymulacja, autozabawy w obrębie kompleksu ustno-twarzowego).

ODDYCHANIE

Prawidłowy sposób oddychania to oddychanie torem nosowym! Oddychanie ustami zaburza rozwój aparatu mowy. Narządy artykulacyjne nie pracują prawidłowo. Utrudnia to logopedzie uzyskanie z pacjentem prawidłowej wymowy głosek.

GRYZIENIE I ŻUCIE

Za jedzenie i mówienie odpowiedzialne są te same partie mięśniowe. Naturalne pobieranie pokarmu z piersi sprzyja rozwojowi narządów artykulacyjnych, usprawnia się język. Przy rozszerzaniu diety, należy podawać dziecku produkty o różnorodnej strukturze i konsystencji.

POŁYKANIE

Prawidłowe połykanie to ważny element w kształtowaniu się mowy. Do ok. 3-4 roku życia trwa tzw. połykanie typu niemowlęcego. Po 4 roku życia dziecko powinno prezentować połykanie typu dojrzałego. Charakteryzuje się ono połykaniem przy szerokim języku ułożonym na wałku podniebiennym.

OBJAWY ZABURZEŃ CZYNNOŚCI PRYMARNYCH:

• chrapanie,
• zgrzytanie zębami,
• wady zgryzu,
• ślinienie się,
• wysoko wysklepione podniebienie,
• osłabienie koncentracji,
• wady wymowy,
• nieprawidłowa pozycja języka,
• nieprawidłowa pozycja warg,
• wady postawy,
• ból w stawach skroniowo-żuchwowych,
• nieprawidłowy rozwój twarzy.

OD JEDZENIA ZACZYNA SIĘ MÓWIENIE

Za jedzenie i mówienie odpowiedzialne są te same grupy mięśni, które oddziałują również na rozwój aparatu artykulacyjnego, a tym samym rozwój mowy. Dlatego tak ważny jest odpowiedni dobór produktów spożywczych, które podaje się dzieciom już od najwcześniejszych miesięcy życia. Im lepszy trening „jedzeniowy” otrzyma dziecko, tym lepiej będzie przygotowane do artykulacji. Gryzienie oraz żucie twardych pokarmów są jednym z wielu czynników zapewniających prawidłowy wzrost kości szczęki oraz żuchwy. Siły wytwarzanie podczas czynności gryzienia oraz żucia działające na kości szczęki oraz żuchwy zapewniają właściwą równowagę mięśniową. Naturalnym początkiem nauki gryzienia jest moment rozszerzania diety. Kiedy dziecko zaczynamy przygotowywać je do osiągnięcia płynności i prawidłowej koordynacji połykania i oddychania. Są to niezbędne czynniki w opanowaniu prawidłowego sposobu jedzenia.

CO POWODUJE BRAK UMIEJĘTNOŚCI GRYZIENIA I ŻUCIA:

• nieprawidłowo rozwinięte uzębienie,
• obniżenie napięcia mięśniowego warg, języka, policzków,
• nadwrażliwość jamy ustnej,
• brak stymulacji czynności żuchwy,
• wady zgryzu,
• infantylne połykanie.

Złota zasada, im szybciej tym lepiej, przekłada się także na grunt logopedii. Szybkie wykrycie nieprawidłowości w sferze działania funkcji prymarnych pozwala na włączenie działań terapeutycznych. Rozwój mowy jest bowiem ściśle powiązany z rozwojem funkcji prymarnych. Mając ten fakt na uwadze, możliwe jest udzielenie kompleksowej pomocy dziecku.

Marta Dmytrów-Trala